Birleşik Ürün Görünümüne Bağlı Parçalarının Korunması

Araba Farı ( image by Pexels )

Sınai Mülkiyet Kanunu madde 55/3 bileşik ürünü şu şekilde tanımlamıştır: " Birleşik ürün, sökülüp takılma yoluyla değiştirilebilen veya yenilenebilen parçalardan oluşan üründür." 

Birleşik ürün farklı hukuk düzenlerinde farklı şekillerde tanımlansa da temel olarak birleşik ürünlerin çoklu parçalardan oluşan ürünler olduğu belirtilmektedir. 

Birleşik ürünlerin genel görünümüne bağlı parçalara "birleşik ürün parçası" denilmektedir. Bu bileşik ürün parçalarının normal kullanım sırasında görülmesi yeni ve ayırt edici olması durumunda tasarım korumasından faydalanabilmesi söz konusudur. Bu parçalara araba farı, araba kapısı örnek verilebilir. Birleşik ürün parçası hem tanım hem de koruma süresi açısından ürün/birleşik ürün ve ürün parçası/yedek parçadan farklılaşmaktadır. Şöyle ki bir ürün veya ürün parçası SMK kapsamında koruma unsurlarını taşıyorsa yirmi beş yıllık korumadan yararlanabiliyorken bileşik ürünün görünümüne bağımlı olan parçalar üç yıllık korumadan faydalanabilmektedir. Bunu bir örnek ile açıklamak istersek; vantilatörler birleşik üründür. Vantilatörlere sökülüp takılan pervaneler ise birleşik ürünün parçasının örneğini oluşturur. İşte bu kapsamda, bir vantilatör tasarımcısı gerekli yenilemeleri yaptığı sürece tasarımını yirmi beş yıl koruyabilecekken, pervane tasarımını ise yalnızca üç yıl koruyabilecektir.

Birleşik ürünlerin görünümü bağlı parçalarını koruma süresi; SMK madde 59/4" Birleşik ürünün görünümüne bağımlı olan parçaların, birleşik ürüne orijinal görünümünü yeniden kazandırmak üzere onarım amacıyla ve bu parçaların kaynağı konusunda yanıltıcı olmamak şartıyla tasarımın piyasaya ilk sürüldüğü tarihten üç yıl sonra kullanılması tasarım hakkının ihlali sayılmaz." ve 59/5:" Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yayımlanan eşdeğer parçaların dördüncü fıkra kapsamında ve tasarımın piyasaya ilk sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl içinde kullanımı tasarım hakkının ihlali sayılmaz. " 'te açıklanmıştır. Yalnız bu koruma süresinin bir istisnası olacaktır. Bu istisnaya göre Bakanlık tarafından yayınlanacak eşdeğer parça listelerindeki ürünlerin kullanımı ilk üç yıl içinde dahi ihlal olarak nitelendirilmeyecektir. Bu durum madde 59/6'da şu şekilde ifade edilmiştir: "Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yayımlanan eşdeğer parçaların dördüncü fıkra kapsamında ve tasarımın piyasaya ilk sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl içinde kullanımı tasarım hakkının ihlali sayılmaz." Listenin yayınlanması için Türk Standartlar Enstitüsü görevlendirildi fakat liste henüz yayınlanmamıştır. 

Genel olarak görülecektir ki birleşik ürün parçalarının korunması tartışmalarının odağında otomobil parçaları bulunmaktadır fakat genel görünüme bağlı birleşik ürün parçalarının koruma kapsamı çok daha geniştir. Genel eğilim, yedek parça üreten ülkeler bu parçaların korunmamasını istemekte, sanayileşmiş olup birleşik ürün üreten ülkeler ise korunmasını istemektedir. Tanımlar üzerindeki farklılıklar farklı nitelendirmelere yol açmakta ve bu durum koruma kapsamının belirlenmesinde de hatalara yol açabilmektedir. 

Yaranlanılan Kaynaklar

(I) Aslan, Habip ve Bal, Gülsevi Esra. Sınai Mülkiyet Hakları Uygulamaları Tasarım, Ankara, Lykeion Yayınları, Birinci Baskı, 2021

(II) Tasarım Hukuku Açık Ders - Ankara Üniversitesi

(III) T.C. Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı Genel Müdürlüğü - Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi - Yıl 29 Sayı 344 - 2017 Ağustos

T. Serkan BUDAK

Avukat

+90 553 023 07 27

info@budak-ip.com