Tasarımların Tescille veya Tescilsiz Korunması

Modern Geometrik Şekil, Tasarım, Tescilli Tasarım, Tescilsiz Tasarım — Modern Geometric Photo (Image by kjpargeter on Freepik)

Tasarımlar ülkemizde tescille veya tescilsiz olarak korunabilmektedir. Bu durum Sınai Mülkiyet Kanunu Madde 55/4'te şu şekilde açıklanmıştır; bu Kanun hükümleri uyarınca tescil edilmiş olması hâlinde tescilli tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması hâlinde ise tescilsiz tasarım olarak korunur. Tasarım hakkı sahipleri amaca, sektöre, ekonomik koşullara göre bu koruma türlerinden birini seçebilecektir.

Tescil edilerek veya tescilsiz olarak ülkemizde bir tasarımın korunması için yeni ve ayırt edici olması gerekmektedir.

I- KORUMA ŞARTLARI

Tasarımın Yeni Olması

Tasarımın yeni olması SMK Madde 56/4'te açıklanmıştır: "(4) Bir tasarımın aynısı; a) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce, b) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce, dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilir. Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorsa aynı kabul edilir." Buna göre bir tasarımın tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce tescilsiz tasarım için ise kamuya ilk sunulduğu tarihten önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmuş ise o tasarım artık yeni kabul edilemez.

Kanunumuz mutlak, objektif ve nitelikli yenilik ilkesini benimsediğinden tasarımın yeniliğinin ortadan kalkması için sadece ülkemizde değil dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmuş olmasını yeterli görmüştür. Aynı zamanda nitelikli yenilik ilkesinin bir sonucu olarak eğer önceki tasarım ile korunması istenen tasarım arasında küçük ayrıntılarda farklılık varsa sonraki tasarım yine yeni kabul edilmeyecektir.

Tasarımın Ayırt Edici Olması

Tasarımın ayırt edici olması ise SMK'nın 56. maddesinin 5. ve 6. fıkrasında açıklanmıştır. Buna göre; "(5) Bir tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim; a) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce, b) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce, kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimden farklı ise bu tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilir. (6) Ayırt edici niteliğin değerlendirilmesinde, tasarımcının tasarımı geliştirmede sahip olduğu seçenek özgürlüğünün derecesi dikkate alınır."

İlgili kanun maddesine göre eğer bir tasarım kamuya daha önce sunulan bir tasarım ile aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenim ile aynı etkiyi yaratıyorsa, bu tasarım ayırt edici kabul edilmeyecektir.

Yukarıda açıkladığımız gibi eğer bir tasarım hem yeni hem ayırt edici ise tescille veya tescilsiz korunacaktır. Tescille veya tescilsiz koruma şu şekildedir;

II- KORUMA TÜRLERİ

Tescille Koruma

Bir tasarım koruma şartlarını sağladığı takdirde, TÜRKPATENT nezdinde tescil edilerek 25 yıl korunabilecektir. Tabi, bunun için tasarımın her 5 yılda bir yenilenmesi gerecektir. Bu durum SMK madde 69/1'de şu şekilde açıklanmıştır; "Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren beş yıldır. Bu süre beşer yıllık dönemler hâlinde yenilenmek suretiyle toplam yirmi beş yıla kadar uzatılabilir."

Tescilsiz Koruma

Tescilsiz koruma süresi ise 3 yıldır. Bu sürenin başlaması için tasarımın kamuya sunulması şarttır. SMK Madde 69/2: "Tescilsiz tasarımların koruma süresi, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır."

Bu noktada tasarımların yenilik ve ayırt ediciliğini etkileyen kamuya sunma başlıklı bir yıllık özel bir durum mevcuttur. SMK Madde 57/2'ye göre; "Koruma talep edilen bir tasarım, başvuru tarihinden veya rüçhan talebi varsa rüçhan tarihinden önceki on iki ay içinde tasarımcı veya halefi ya da bu kişilerin izni ile üçüncü bir kişi tarafından veya tasarımcı ya da halefleri ile olan ilişkinin kötüye kullanımı sonucu kamuya sunulması hâlinde bu açıklama tasarımın yeniliğini ve ayırt edici niteliğini etkilemez."

İlgili maddeye göre eğer bir tasarım tasarımcı tarafından veya üçüncü kişiler tarafından aralarında ilişkinin kötüye kullanılması sonucunda tasarım koruması istenen tarihten on iki ay önce kamuya sunulması durumunda, bu kamuya sunma, tasarımın yenilik veya ayırt edicilik kriterlerini etkilemeyecektir. Aslında kanun bu madde ile tasarımcının tasarımını kamuya sunarak on iki aylık süre içerisinde denemesini eğer tasarım korumasından faydalanmak isterse bu süre içerisinde tasarımını tescil ederek bu tescilli tasarım korumasından faydalanabilmesinin önünü açmıştır. Böylece tasarımcı önce tasarımının sektördeki başarısını test edebilecek ve gerekli görürse tescilli tasarım koruması için başvuru yapabilecektir.

Dikkat edilmelidir ki olası bir ihlal durumunda tescilsiz tasarımındaki hak sahipliğinin ispatlanması tescilli tasarımın hak sahipliğinin ispatlanmasından çok daha zordur. Ek olarak, tescilsiz tasarım ancak birebir taklit, kopyalama durumlarında korunacaktır, başka bir deyişle tescilli tasarıma göre koruma alanı daha dardır. Bu nedenlerle uygun görülen bir zamanda, buradaki süreler de hesaba katılarak tasarımın tescil ettirilmesinde fayda bulunmaktadır.

Tasarım koruması, tescilli tasarım , tescilsiz tasarım

Tasarımların Tescille veya Tescilsiz Korunması T. Serkan BUDAK

Avukat

+90 553 023 07 27

info@budak-ip.com

KAYNAKÇA